Een kind met autisme opvoeden, hoe doe je dat?

Een kind met autisme opvoeden vraagt om een andere aanpak dan de meeste kinderen. Autisme is geen aandoening die ‘verholpen’ hoeft te worden, maar een andere manier van denken, voelen en waarnemen. Dit betekent dat een kind met autisme andere behoeften heeft en een omgeving nodig heeft die daarbij past. Hoe beter je als ouder begrijpt hoe autisme werkt, hoe beter je je kind kunt begeleiden. Het is als ouder van belang om te beseffen, dat de omgeving aangepast dient te worden aan het kind en niet andersom.

Wat is autisme?

Autisme, officieel bekend als autismespectrumstoornis (ASS), is een neurologische ontwikkelingsstoornis die invloed heeft op de manier waarop iemand informatie verwerkt. Dit heeft gevolgen voor sociale interactie, communicatie, flexibiliteit in denken en sensorische waarneming.

Een belangrijk kenmerk van autisme is dat de ‘filter’ die prikkels verwerkt minder goed werkt. Bij de meeste mensen worden geluiden, beelden, geuren en andere prikkels automatisch gefilterd, zodat alleen de belangrijke informatie overblijft. Bij mensen met autisme komen echter alle prikkels even hard binnen. Dit kan zorgen voor sensorische overbelasting, wat zich uit in vermoeidheid, stress of overprikkeling. Dit kan ervoor zorgen dat een kind met autisme opvoeden een uitdaging is voor ouders.

Symptomen van autisme

Niet ieder kind met autisme is hetzelfde. Autisme uit zich op verschillende manieren, maar de volgende kenmerken komen vaak voor:

Moeite met sociale interactie: moeite met oogcontact, letterlijk nemen van taal en moeite met het inschatten van sociale situaties.
Sterke behoefte aan structuur: veranderingen kunnen stressvol zijn, voorspelbaarheid geeft veiligheid.
Hyper- of hypogevoeligheid: sommige kinderen kunnen overgevoelig zijn voor geluid, licht, aanraking of geur, terwijl anderen juist minder gevoelig zijn.
Repetitief gedrag: wiegen, fladderen met handen of herhalend dezelfde vragen stellen.
Intense interesses: een diepe focus op specifieke onderwerpen, vaak met veel oog voor details.

Overprikkeling bij kinderen met autisme

Omdat de prikkelverwerking anders werkt, kunnen kinderen met autisme sneller overprikkeld raken. Dit betekent dat hun zenuwstelsel te veel informatie tegelijk binnenkrijgt, zonder dat het goed gefilterd wordt. Overprikkeling kan veroorzaakt worden door:

Geluid: luide stemmen, verkeer, achtergrondmuziek of een kakofonie van geluiden.
Licht: felle lichten, knipperende lampen of drukke visuele patronen.
Geuren: parfums, schoonmaakmiddelen of etensgeuren die te sterk binnenkomen.
Fysieke aanraking: onverwachte aanrakingen, kriebelende stoffen of strakke kleding.

Gevolgen van overprikkeling

Wanneer een kind met autisme overprikkeld raakt, kan dit zich op verschillende manieren uiten:

Meltdown: een extreme emotionele uitbarsting waarbij een kind huilt, schreeuwt of zelfs agressief kan reageren. Dit is geen driftbui, maar een manier waarop het zenuwstelsel zich ontlaadt.
Shutdown: in plaats van een uitbarsting trekt een kind zich juist volledig terug en reageert nauwelijks meer. Dit is een vorm van overbelasting waarbij het kind ‘uit’ lijkt te gaan.
Extreme vermoeidheid: na overprikkeling kan een kind erg moe zijn en tijd nodig hebben om te herstellen.
Fysieke klachten: hoofdpijn, buikpijn en misselijkheid komen vaak voor als gevolg van overprikkeling.

Een kind met autisme opvoeden is erg lastig, zeker als het kind overprikkelt is. Overprikkeling is niet iets wat een kind expres doet. Het zenuwstelsel kan de hoeveelheid prikkels simpelweg niet verwerken, waardoor er een ontlading plaatsvindt.

De nuances binnen het autismespectrum

Autisme is geen zwart-wit diagnose; het is een spectrum. De ene persoon met autisme is heel sociaal en spraakzaam, terwijl de ander non-verbaal is en veel prikkelverwerking nodig heeft. Binnen het spectrum zie je bijvoorbeeld:

Klassiek autisme: gekenmerkt door duidelijke communicatie- en gedragsproblemen.
Asperger: kinderen met een normale tot hoge intelligentie, maar met sociale uitdagingen.
PDD-NOS: een bredere diagnose waarbij sommige, maar niet alle kenmerken van autisme aanwezig zijn.

Elk kind met autisme opvoeden is uniek. Daarom is het belangrijk om naar het individu te kijken en de opvoeding daarop aan te passen.

Tips voor het opvoeden van een kind met autisme

Een kind met autisme opvoeden vraagt om begrip en aanpassingen. Hieronder enkele praktische tips:

Zorg voor structuur en voorspelbaarheid
Kinderen met autisme hebben baat bij een vast ritme. Werk met dagplanners, pictogrammen of een stappenplan zodat ze weten wat er komt.
Beperk prikkels en bied een veilige omgeving
Overprikkeling kan voor heftige reacties zorgen. Een rustige kamer, een koptelefoon tegen lawaai of een verzwaringsdeken kan helpen.
Duidelijke communicatie
Gebruik korte, concrete zinnen en wees zo letterlijk mogelijk. Vermijd dubbelzinnige uitdrukkingen of sarcasme.
Bereid je kind voor op veranderingen
Onverwachte veranderingen kunnen stress veroorzaken. Vertel op tijd over veranderingen en gebruik bijvoorbeeld een aftelkalender.
Respecteer de eigen manier van sociaal contact
Niet elk kind met autisme vindt oogcontact prettig of heeft behoefte aan knuffels. Forceer dit niet, maar respecteer hun grenzen.
Stimuleer de sterke kanten van je kind
Veel kinderen met autisme hebben een sterke focus, een uitstekend geheugen of een grote creativiteit. Moedig hun talenten aan!

Welke therapieën helpen?

Er zijn verschillende therapieën die kinderen met autisme kunnen ondersteunen:

Psycho-educatie: helpt bij het begrijpen van autisme voor het kind en ouders.
Cognitieve gedragstherapie (CGT): helpt bij het begrijpen en reguleren van emoties.
Speltherapie: ondersteunt sociale vaardigheden door spelenderwijs te leren.
Ergotherapie: richt zich op sensorische prikkelverwerking en praktische vaardigheden.
Logopedie: helpt bij communicatie, vooral als een kind moeite heeft met taal.
Brainblocks: is een specifiek programma dat is ontworpen om kinderen, vooral met autisme, te helpen bij het verbeteren van hun focus, het reguleren van emoties en het omgaan met prikkels. Het geeft inzicht in hoe hun brein werkt, middels visuele blokken.
Daarnaast kunnen alternatieve therapieën zoals ”geef mij de 5” , muziektherapie of dierentherapie een positieve impact hebben.

De kracht van kinderen met autisme

Naast de uitdagingen brengt een kind met autisme opvoeden ook prachtige dingen met zich mee. Kinderen met autisme zijn vaak eerlijk en oprecht; ze zeggen wat ze denken en zijn authentiek. Ze hebben een scherp oog voor details en merken dingen op die anderen ontgaan. Hun unieke manier van denken maakt hen creatief en innovatief, wat leidt tot bijzondere inzichten. Daarnaast zijn ze vaak vastberaden en gepassioneerd; wanneer ze ergens interesse in hebben, kunnen ze hier ongelooflijk goed in worden. Ik merk zelf dat deze eigenschappen juist een kracht zijn.

Ieder kind is anders

Een kind met autisme opvoeden vraagt om geduld, begrip en aanpassingen. Door te focussen op structuur, duidelijke communicatie en sensorische behoeften, kun je een veilige en stabiele omgeving bieden waarin je kind zich optimaal kan ontwikkelen. Vergeet ook niet om de kracht van je kind te erkennen en te stimuleren, want kinderen met autisme hebben prachtige eigenschappen die hen uniek maken.

Bekijk ook de volgende video over tips hoe je kan zien dat je kind een vol hoofd heeft: